17 listopada - Światowy Dzień Wcześniaka - dziś wszyscy świecimy się na fioletowo

       Jak podają najnowsze dane medyczne, co roku na świecie rodzi się przedwcześnie ok. 15 milionów dzieci, co stanowi około jedno na 10 wszystkich dzieci urodzonych na całym świecie, z tego ok. 500 000 w samej Europie, a w Polsce ponad 20 tysięcy dzieci. Dziś w dniu 17 listopada obchodzimy po raz kolejny Światowy Dzień Wcześniaka. W Polsce w sposób zorganizowany obchodzimy go od 2011 roku.  

W tym dniu podejmowane są akcje mające na celu podniesienie świadomości na temat przedwczesnego porodu, problemów wcześniaków i ich rodzin na całym świecie. Symbolem tej akcji jest mała, fioletowa para skarpetek wcześniaka wiszących obok większych 9 par skarpetek donoszonych noworodków.

W tym dniu podejmowane są akcje mające na celu podniesienie świadomości na temat porodu przedwczesnego i problemów wcześniaków i ich rodzin na całym świecie. Tylko wtedy, gdy poród jest bezpieczny, a wcześniak ma zapewnioną kompleksową opiekę, ma szansę przeżyć i zdrowo się rozwijać. Jednak do dziś nie mamy jednolitych standardów jakościowych, gwarantujących dobrą opiekę wszystkim kobietom w ciąży, dzieciom przedwcześnie urodzonymi i noworodkom.

W Polsce w ubiegłym roku urodziło się 251,8 tys. dzieci, z czego około 7% przedwcześnie, a więc przed 37. tygodniem ciąży.  W 2023 roku urodziło się 19 635 wcześniaków.  Spośród wszystkich rodzących się w ciągu roku dzieci 5,5% ma masę poniżej 2,5 kg, w tym 0,46% to dzieci z masą 500–999 g. Dzięki wprowadzeniu w 1995 roku trójstopniowego systemu opieki perinatalnej, którego jednym z celów jest zapewnienie, aby porody dzieci z wagą poniżej 900 g odbywały się w szpitalach 3. stopnia poziomu opieki, wskaźniki te dynamicznie maleją.
Umieralność okołoporodowa w 2010 roku wyniosła w grupie dzieci urodzonych z masą 500–999 g 47,68%, a 4,13% w grupie dzieci z masą 1000–2499 g i 0,16% powyżej 2500 gram. Dwadzieścia lat temu (w 1990 roku) te liczby były dwukrotnie wyższe. W grupie dzieci urodzonych z masą 500–999 g umieralność okołoporodowa wynosiła wtedy ponad 85,78% (źródło: Fundacja Wcześniak Rodzice-Rodzicom).

W Unii Europejskiej rodzi się każdego roku 500 000 wcześniaków – tj. jeden na dziesięć noworodków. Noworodki urodzone przedwcześnie stanowią największą grupę pacjentów dziecięcych w Europie. W zależności od kraju liczba porodów przedwczesnych w Europie waha się pomiędzy 6,3% a 11,4%.

Konsekwencje wcześniactwa: Wcześniejsze urodzenie się dziecka wpływa na jego zdrowie nie tylko w pierwszych godzinach życia, ale także może mieć swoje konsekwencje w przyszłości. Wcześniaki są najliczniejszą grupą pacjentów dziecięcych. Przedwczesny poród jest jedną z głównych przyczyn śmiertelności i zachorowalności niemowląt (dane Fundacji Wcześniak). Przedwczesne urodzenie jest przyczyną słabszego rozwoju narządów wewnętrznych. Konsekwencją wcześniactwa w późniejszych latach mogą być również m.in. trudności w uczeniu się i zaburzenia ruchowe, mózgowe porażenie dziecięce, deficyt sensoryczny, problemy układu krążenia, cukrzyca i alergie. Przedwczesne urodzenie podwyższa także ryzyko zaburzeń umysłowych, w tym także w życiu dorosłym.

Czynniki zwiększające ryzyko wcześniactwa: Można wyodrębnić trzy grupy ryzyka. Te związane ze stylem życia to m.in. palenie papierosów i spożywanie alkoholu przez kobietę w ciąży, zażywanie narkotyków, wysoki poziom stresu, późna opieka lekarska w okresie ciąży czy brak wsparcia społecznego. Do czynników o charakterze medycznym zalicza się infekcje dróg moczowych i pochwy, wysokie ciśnienie krwi, cukrzycę, zaburzenia krzepnięcia krwi, niedowagę lub otyłość. Czynnikami demograficznymi są wiek matki poniżej 17. lub powyżej 35. roku życia, niski status społeczno-ekonomiczny.

Na narodziny wcześniaka nie da się przygotować. - Często jest to zdarzenie losowe, nagłe. Żadna kobieta nie jest przygotowana do wcześniejszego porodu - tłumaczyła dr n. med. Monika Wójtowicz-Marzec kierownik oddziału noworodkowego w lubelskim szpitalu.  Dzieci mogą przyjść na świat wcześniej z wielu różnych powodów. Może to być wynik stresu, infekcji czy zagrożenia życia matki. W 2022 roku w Polsce urodziło się 22 510 wcześniaków. Jednocześnie było to 7,35 proc. wszystkich urodzeń. 

Co mogą Państwo zrobić aby przyłaczyć się do akcji i obchodów święta? Można oświetlić w swoim mieście na kolor fioletowy, który jest kolorem obchodó -  budynek szpitala w którym zlokalizowany jest oddział wcześniaków, najbardziej charakterystyczną budowlę/konstrukcję lub budynek instytucji. W wielu miastach organizowane są także spotkania rodziców wcześniaków, także z lekarzami neonatologii oraz wydarzenia dla społeczności lokalnej. Dzień Wcześniaka jest też świętowany w przedszkolach, do których uczęszczają dzieci przedwcześnie urodzone.  Dodatkowo w social mediach oznaczajmy wydarzenia hasztagiem #nafioletowo

Uczucia, które towarzyszą rodzicom nie są zawsze takie same i nie pojawiają się w tym samym momencie. Każdy rodzic potrzebuje czasu, by znaleźć drogę do poznania swojego malucha. Poniżej wypowiedź mamy Madzi, urodzonej w 28 tygodniu:

Kiedy Madzia była w inkubatorze, czułam lęk przed utratą tej małej istotki, ale też kompletnie nie mogłam wyobrazić sobie, jak mogę jej pomóc, jak się zaopiekować. Te wszystkie rurki, do których była podłączona były przerażające, jej skóra byłą cienka, czerwono-różowa. Bałam się do niej chodzić, dotykać jej, bo za każdym razem płakałam. Nie byłam w stanie cieszyć się w jakikolwiek sposób. Nie tak wyobrażałam sobie macierzyństwo (…). Po wielu miesiącach pełnych niepewności nadszedł dzień wypisu do domu. I tu kolejne obawy. Bardzo pomógł nam personel szpitalny, lekarze, pielęgniarki, pani psycholog. Ale wiedziałam też, że to nie koniec, potrzebowaliśmy wsparcia jeszcze długo po wypisie do domu (…)

Gdy dziecko przebywa w Oddziale Intensywnej Terapii Noworodka, rodzicom towarzyszą uczucia, takie jak lęk, ale też obawa przed tym, że mogą zrobić dziecku krzywdę. Nie pomaga świadomość, że każda ingerencja związana z procedurami intensywnej terapii może być bolesna dla wcześniaka. Natomiast wiadomo, że dotyk matki działa kojąco. Widząc dziecko w inkubatorze, podłączone do aparatury, rodzice czują bezradność, zagubienie, mogą się czuć również niepotrzebni. Są to uczucia w pełni uzasadnione i adekwatne do sytuacji, dlatego Droga Mamo czy Tato Wcześniaka, jeśli czytacie ten artykuł, nie złośćcie się na siebie, że przeżywacie tą sytuację w podobny sposób. Ważne jest abyście zrozumieli, co czujecie, dlaczego i szukali wsparcia, które pomoże Wam przepracować trudne doświadczenia i pozwoli na budowanie relacji z dzieckiem. Jeżeli poniższe objawy utrzymują się dłużej niż przez kilka tygodni, poszukajcie profesjonalnej pomocy psychologa bądź psychiatry:

• lęk, niepokój;
• napięcie, drażliwość, obniżony nastrój;
• odtwarzanie traumatycznych zdarzeń i poczucie ich realności;
• kłopoty ze snem pomimo zmęczenia;
• smutek, poczucie, że nic Was nie cieszy, utrata sensu życia.

Drodzy Rodzice, Wasz nowonarodzony maluszek potrzebuje Waszej miłości i bliskości bardziej niż możecie to sobie wyobrazić. Pomimo że pierwsze kontakty z dzieckiem mogą być trudne, poruszające do głębi, to mogą również dawać ogromną nadzieję na przyszłość. Macie prawo nie tylko do przeżywania wszystkich tych emocji, ale także do uzyskania pomocy od personelu medycznego, lekarzy, pielęgniarek, psychologa, logopedy czy fizjoterapeuty. Wszyscy ci specjaliści, nie tylko pomogą Waszemu maluchowi zaklimatyzować się w nowym świecie i otoczeniu, ale też pomogą oswoić się Wam z sytuacją, na którą nie mieliście wpływu.

Wytyczne WHO  -  wreszcie po latach upartego trzymania się wizji sterylnego inkubatora –  zalecają jak najszybsze rozpoczęcie kangurowania wcześniaków powodują zasadniczą zmianę podejścia do opieki nad przedwcześnie urodzonym noworodkiem. Dotyczą każdego dziecka urodzonego przed 37. tygodniem ciąży lub ważącego mniej niż 2,5 kg po urodzeniu, z wyjątkiem dzieci, które potrzebują inwazyjnego wsparcia w oddychaniu.

      Każdemu z najmniejszych, którym przyszło przywitać świat przedwcześnie i którzy tego dnia obchodzą swoje święto, a także ich rodzicom, życzymy, by etap, który właśnie rozpoczęli, był spokojnym czasem w poczuciu nadziei na dobrą przyszłość, rozwój, wspaniałe dzieciństwo i rodzicielstwo. Personelowi medycznemu dziękujemy za opiekę nad najmlodszymi pacjentami.

Bibliografia:

1. Łuczak-Wawrzyniak J.,  Czarnecka M., Konofalska N., Bukowska A., Gadzinowski J. (2010) Holistyczna koncepcja opieki nad wcześniakiem lub (i) dzieckiem chorym – pacjentem Oddziału Intensywnej Terapii Noworodka i jego rodzicami. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia
2. Kmita G., Cieślak-Osik B., Kiepura E. (2017) Opieka psychologiczna dla rodzin z dziećmi urodzonymi przedwcześnie. Standardy Opieki Medycznej Nad Noworodkiem w Polsce. Wydanie II. Wydawnictwo Media-Press

[Za: HLI , Fundacja Wcześniak, polsatnews.pl]